تبرئه موسی (قرآن)تبرئه از واژه «برا» که شخصی اتهامی را از خود یا دیگران دور می‌کند و نیز خداوند، کسی را از آنها مبرا می‌کند، برداشت شده است. ماجرای تبرئه حضرت موسی به طور کلی در سوره احزاب آمده است. ۱ - تبرئه موسیخداوند در سوره احزاب حضرت موسی - علیه السلام -را از عیوب ظاهری مبرا دانسته و به وجاهت ایشان اشاره فرموده است: یـایها الذین ءامنوا لاتکونوا کالذین ءاذوا موسی فبراه الله مما قالوا و کان عند الله وجیها.«ای کسانی که ایمان آورده‌اید مانند کسانی مباشید که موسی را (با اتهام خود) آزار دادند و خدا او را از آنچه گفتند مبرا ساخت و نزد خدا آبرومند بود.» ۱.۱ - اتهام به حضرت موسیانتخاب موسی از میان تمام پیامبرانی که مورد ایذاء قرار گرفتند بخاطر آن است که موذیان بنی اسرائیل بیش از هر پیامبری او را آزار دادند، بعلاوه آزارهائی بود که بعضا شباهت به ایذاء منافقان نسبت به پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - اسلام داشت. در اینکه منظور از ایذاء موسی -علیه السلام - در اینجا چیست؟ و چرا قرآن آن را به صورت سربسته بیان کرده؟ در میان مفسران گفتگو است، و احتمالات گوناگونی در تفسیر آیه داده‌اند از جمله : ۱ - طبق روایتی موسی -علیه السلام- و هارون -علیه السلام - بر فراز کوه رفتند و هارون بدرود حیات گفت، شایعه پراکنان بنی اسرائیل مرگ او را به موسی -علیه السلام - نسبت دادند، خداوند حقیقت امر را روشن ساخت و مشت شایعه سازان را باز کرد. ۲ - چنانکه مشروحا در ذیل آیات اخیر سوره ( قصص) آوردیم ( قارون) حیله گر برای اینکه تسلیم قانون زکات نشود، و حقوق مستمندان را نپردازد، توطئه‌ای چید که زن بدکاره‌ای در میان جمعیت برخیزد و موسی -علیه السلام - را متهم به روابط نامشروع با خود کند که به لطف الهی نه تنها این توطئه مؤثر نیفتاد بلکه همان زن به پاکی موسی -علیه السلام- و توطئه قارون گواهی داد. ۳ - گروهی از دشمنان موسی -علیه السلام - او را متهم به سحر و جنون و دروغ بستن بر خدا کردند، اما خداوند به وسیله معجزات او را از این نسبتهای ناروا مبرا ساخت. ۴ - جمعی از جهال بنی اسرائیل او را متهم به داشتن پاره‌ای از عیوب جسمانی مانند برص و غیر آن کردند، زیرا او به هنگامی که می‌خواست غسل کند و خود را شستشو دهد هرگز در برابر دیگری برهنه نمی‌شد، اما روزی هنگامی که می‌خواست در گوشه‌ای دور از جمعیت غسل کند لباس خود را بر قطعه سنگی گذاشت اما سنگ به حرکت درآمد و لباس موسی را با خود برد، و بنی اسرائیل بدن او را دیدند که هیچ عیب و نقصی نداشت! ۵ - بهانه جوئیهای بنی اسرائیل یکی دیگر از عوامل آزار موسی -علیه السلام- بود گاه تقاضا می‌کردند خدا را به آنها نشان دهد، گاه می‌گفتند غذای یکنواخت ( من و سلوی ) برای ما مناسب نیست، و گاه می‌گفتند ما حاضر نیستیم وارد بیت المقدس شویم و با ( عمالقه) بجنگیم، تو و پروردگارت بروید و آنجا را فتح کنید تا ما وارد شویم؟ اما آنچه نزدیکتر به معنی آیه است اینست که آیه شریفه یک حکم کلی و جامع را بیان می‌کند، زیرا بنی اسرائیل از جنبه‌های مختلف موسی -علیه السلام- را ایذاء کردند، ایذاءهائی که بی شباهت به آزار بعضی از مردم مدینه نسبت به پیامبر اسلام - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - نبود، و مانند پخش شایعات و نقل اکاذیب و نسبت ناروائی که به همسر پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - دادند که شرح آن در تفسیر سوره نور (جلد ۱۴ ذیل آیات ۱۱ تا ۲۰) گذشت و خرده گیریهائی که در مورد ازدواج پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - با زینب داشتند و مزاحمتهائی که در خانه او و یا به هنگام صدا زدن نامؤدبانه نسبت به پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - ایجاد می‌کردند. و اما نسبت دادن سحر و جنون و مانند اینها و یا عیوب بدنی هر چند در مورد موسی بوده، اما تناسبی با خطاب یا ایها الذین آمنوا در مورد پیامبر اسلام - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - ندارد، زیرا نه موسی -علیه السلام- و نه پیامبر اسلام - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - را مؤ منان متهم به (سحر) و (جنون) نکردند، و همچنین اتهام به عیوب بدنی به فرض که در مورد موسی -علیه السلام- بوده و خداوند او را مبرا ساخت در مورد پیامبر اسلام مصداقی در تاریخ نداشته است. به هر حال از این آیه می‌توان استفاده کرد که هر گاه کسی در پیشگاه خدا وجیه و صاحب قدر و منزلت باشد خدا به دفاع از او در برابر افراد موذی که نسبتهای ناروا به او می‌دهند می‌پردازد، تو پاک باش و وجاهت خود را در پیشگاه خدا حفظ کن، او نیز به موقع پاکی تو را برملا می‌سازد هر چند بدخواهان در متهم ساختن تو بکوشند. ۲ - تبرئه موسی از اتهام قتل برادرتبرئه شدن موسی -علیه السلام - از اتهام قتل برادرش هارون -علیه السلام - در سوره احزاب بیان شده است : یـایها الذین ءامنوا لاتکونوا کالذین ءاذوا موسی فبراه الله مما قالوا وکان عند الله وجیها. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید مانند کسانی مباشید که موسی را (با اتهام خود) آزار دادند و خدا او را از آنچه گفتند مبرا ساخت و نزد خدا آبرومند بود.» این برداشت بر اساس روایتی از حضرت علی -علیه السلام - است که تبرئه موسی -علیه السلام - را از اتهام قتل برادرش هارون بیان می‌کند. ۳ - پانویس
۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۳۱۸، برگرفته از مقاله «تبرئه موسی». |